Peksi nala

Kawarnahan puterane sang ngaji, Berawijaya nata Majalengka, kang saking Cempa ibune, tetiga sedayanipun, ingkang sepah putera nawestri, Puteri Adi namanira, dadine garwanipun, Ki Dipati Adiyaningrat, kang penengah Lembu Peteng nama neki, jumeneng oning Madura.

Raden Gugur putera kang weragil, datan arsa mengku kartiyasa, meksih ambetur tapane, waten malih puteranipun, Berawijaya Majapahit, ibu /20/ raksesi denawa, jalu puteranipun, ingkang nama Raden Damar pinayungan tanah Palembang negari, jejuluk Ki Arya Damar.

Wanten malih puterane sang aji, ibu saking Panaraga, kekalih jalu puterane, Benthara Katong kang sepuh, pan jumeneng ing Panaragi, ana dene rayinira Dipati Lunu, wanten malih puteranira, ibu ingkang saking Pekgelen negari, jalu amung setunggal.

Ingkang nama Ki Jaran Panolih, ingkang ngerih Sumeneb lan Sampang, ing Balega keratone, nulya gadhahe sang perabu, Berawijaya ing Majapahit, garwa puteri saking Cina langkung anyunipun, Berawijaya Majalengka, langkung teresna, dateng puteri saking Cina singgih, temahan dipun senggama.

Sampun lama perabu Majapahit, /21/ gennya ngage puteri saking Cina, ngatos sepuh wangwarattane, karsanira sang perabu, Berawijaya ing Majapahit, puteri saking Cina, wangwarattane wus sepuh, punika den wedalena ing sang nata, Arya Damar kang den titipi, sineleh ing tanah Palembang.

Berawijaya nata Majapahit, angendika datang ingkang putera Arya Damar namane, mangkene ngendikanipun, Arya damar ingsun atitip, dumateng peken nira, puteri wangwarat sepuh, puteri adi saking Cina, poma-poma aja sira senggamani, yen durung babar puteranya.

Arya Damar matur awot sari, gusti kawula sumangga ing karsa, kawula derma kemawon, anglampahi pakonipun, rama perabu ing Majapahit, tumulya den paringena, puteri Cina ika, dumateng Ki Arya Damar, wus /22/ ketampan, Arya Damar enggal pamit, ing sang perabu Berawijaya.

Sampun mangkat Arya Damar singgih, tan kawarna lampahe neng marga, dugi tanah Palembang, melebet ing dalem sampun, sarta gawa parameswari, kagungane sang nata perabu Majalangu, puteri adi saking Cina, den titipna maring Ki Arya Damar singgih, puteri wangwarat sampun sepah.

Sampun jangkep ing sawelas sasi, wangwarat tane, babar putera nira, jalu tur bagus rupane, cahyane lir mas sinepuh, Arya Damar ingkang mastani, bebayi kang sampun bakar, Raden Patah ika, sawusira lama-lama Arya damar gadhah, kersa ing sang puteri, wekasan dipun senggama.

Sampun lama genira ngeresmine, Arya Damar maring /23/ puteri Cina, kantos wangwarat teri sasine, wus jangkep ing sangang satun, angsale pun wangwarat sang puteri, babar jalu putera nira, rupane tur bagus, bayi sampun ingngaranan, Raden Husen Arya damar sesiwi, tunggal ibu lawan Patah.

Kuneng wau carita sang puteri, ingkang wonten negara Palembang, saking Cina pinangkane, kocap malih sang perabu, Berawijaya ing Majapahit, kelangkung susah manahnya, dene sakit lumpuh, ujare resi bujangga, Berawijaya yen tanno ngangge Wadhan Kuning, sakite tan bisa wulya.

Berawijaya ngangge Wadhan Kuning, mituruti ujara bujangga, manwa dadi warase, sakite ing /24/ sukunipun, Wadhang Kuning dipun resmine, lawan perabu Brawijaya, angsal tigang dalu, nuli suda sakitira, Berawijaya ngangge puteri Wadhan Kuning, wusana ilang sakitnya.

Sampun wulya pan kadi wingi uni, Berawijaya malah saya kuwat, selari ngangge Wadhan Kuning, tinimbalan saben dalu, Wadhan Kuning maring sang aji, tan kuwarna lari nira, nuli wangwarat sepuh, sampun jangkep sasi nira, nulya babar jalu puterane apekik, sang nata kelangkung wirang.

Ingngaranan puterane ang aji, Raden Bondan Kejawan kang nama, tumulya den wedalake, semerta lan ibunipun, juru sawah kang den titipi, nenggih padhukuhan nira, dhusun Karangjambu, /25/ sawusira lama-lama, Raden Bondan Kejawan ika angelih, Lembu Peteng ingkang nama.

Lembu Peteng susah manah neki, oneng desa Karangjambu ika, kelangkung dene meparate, tegal sawah karyanipun, datan beda ing wadiya alit, Lembu Peteng kelangkung mirang yen sampun misuhur, Lembu Peteng putera nata Berawijaya, ing mangke dadi wong alit, dadiya kesah amertapa.

Lembu Peteng nulya bentur tapi, oning ngarga Diyeng namanira, kelangkung mati ragane, tanpa dhahar tanpa turu, ora ana kacipta ing ati, anak putu nira bisaha amengku, ing negara terah Jawa lama-lama, Lembu Pteng angsal wangsit, ujare kinon nyuwita.

Nulya kesah Lembu Peteng singgih, saking arga panggonanene / 26/ tapa, kalunta-lunta lampahe, mudhun jurang munggah gunung, datan pegat nggennya mertapi, ngulari wadiya utama kang wespada sampun, jajah desa milang kori Lembu Peteng, lumapah rahina wengi, nulya manggih pedhukuhan.

Padhukuhan ingkang langkung aseri, kang pilenggah ing dhukuh punika, Ki Tarub ika namane, lenggah manteri kami sepuh, pan punika tunari-nari, dateng perabu Berawijaya, oning Majalangu, Lembu Peteng nulya seba oneng ngarsa, Ki Tarub inggih marani, pinarak oneng pandhapa.

Lembu Peteng nulya awot sari, maserahena ingkang jiwa raga, mila nyuwita karsane, Ki Tarub mesem gumuyu, Lembu Peteng dipun tingali, ketara jahita natera, /27/ winangwang ing semu, bocah iki terahing nata, nulya Ki Tarub sarwi bebisik, kulup ingsun takon ing sira, pinangkanya sira saking ngendi, lawan sapa ingkang dherbeni putera, Lembu Peteng matur age, adhuh gusti awak ingsun, anakipun Mbok Wadhang Kuning, deten wisma kula dhusun Karangjambu Tarub, eling wantehan, Berwijaya angge Mbok Wadhan Kuning, punika anggadhah putera.

Putera nira Mboke Wadhan Kuning, ika pirya bagus warna nira, tumulya den wedlke, sumerta lan ibunipun juru sawah kan den titipi, permila den wedalna, nenggih marganipun, sang nata kelangkung wirang, Nyai Wadhan Kuning kasenggama lawan sang ngaji, lama-lama apeputera /28/.

Sedatenge Lembu Peteng singgih, langkung bungah Ki Tarub manahnya, lir manggih iten bomine, nulya ngendika Ki Tarub, dateng Lembu Peteng puniki, kulup aja sira taha, ngeladeni ingsun, niyata kinarya lampah amertapa, menawa pinanggih wingking, bisa mengku kertiyasa.

Lembu Peteng matur awot sari, gusti kawula sungga ing karsa, kawula lumados mangke, dateng karsane sang wiku, pan kawula boten angideni, ing karsaning Jeng Tuwan, siyang lawan dalu, mila dados kajad kawula, bangkat karya ing karsanipun sang aji, angsala sabab pandonga.

Seben dina genira ngeladeni, Lembu Peteng maring Ki Tarub ika, tan pegat pertapane, Ki Tarub welas andulu, dateng Lembu Peteng puniki, tan pegat /29/ dennya mertapa, siyang lawan dalu, saperadene nora luta, angeladeni sira mering mami, Ki tarub nulya ngendika.

Angendika sering ingkang ngabdi, ingkang nama Lembu Peteng ika, mangkene pangandikane, Lembu Peteng sira ika, ingsun pundhut mantu peribadi, pan sira sun panggihena, anak ingsun kang sepuh, Nawangsih ika namannya, Lembu Pteng miturut karsane sang yugi, ujare sumangga ing karsa.

Pan sinegeg Lembu Peteng singgih, kocap malih perabu Berawijaya, rerasan lawan garwane, ratu ayu ingkang sepuh, puteri saking Cempa negari, awerta dheteng sang nata, yen gadhah sedulur, pawesteri ayu setunggal, ingkang nama Ratu Ayu Caderasasi /30/, cahyane lir wulan purnama.

Berawijaya oneng Majapahit, amiharsa wartane kang garwa, kelangkung dene gawake, enggal nimbali sang perabu, ing puterane Ki Randhukuning, ingkang nama Arya Bangah, manteri ingkang sepuh, pinercaya ing sang nata, Arya Bangah tan dangu tumulya perapiti, ing ngarsa nira sang nata.

Arya Bangah jengandika punika, kula duta kesah dateng ing Cempa, amudhut mering puterane, ing rama Cempa perabu, ingkang nama Conderasasi, Arya Bangah pamit enggal dumateng sang perabu, nulya mangkat Arya Bangah lampahira, datan kawarna ing margi, wus dugi negara Cempa.

Arya Bangah sampun angsal warti, oneng Cempa, sang perabu wus seda, kang ngadek nata /31/ puterane, kang meruju namanipun, Raden Cingkera wahu sang ngaji, ana dene Conderawulan, punika pan sampun, akerama angsal Molana saking Tulen, Ibrahim Asmara kang nmi, amulang agama islam.

Arya Bangah susah manah neki, wus ngerasa yen tan oleh karya, dinuta maring gustine, saking langkung bangkitipun, Arya Bangah dadi ngawahi, ing wekase Berawijaya, nata Majalangu, wus katur nata ing Cempa, kang dinuta, kinen melebet ing puri, dateng ngarsane sang nata.

Arya Bangah dateng ngarsane sang ngaji, ing ngendikan paran pinagkanya, Arya Bangah alon ature, apan sarwi awot santun, inggih gusti kawula puniki, dinuta dening sang /32/ nata perabu Majalangu, serta salaminipun pidhah, paramaswerti katur dateng sang ngaji, wiyose kinon angelawad.

Pan sang nata perabu anom singgih, sedane kanjeng rama tuwan, pan meksih wnggal mirangi, sang nata ing Majalangu, datan wanten ingkang mertanai, ananging midhanget babar, saking Tembi Kalikut, punika kang asung warta, ing sang nata Berawijaya Majapahit, sang perabu Cempa ngendika.

Permilane ingsun tan mertani, dateng kakang perabu Berawijaya, pan ingsun ngarsa dhewe, yen asor awak ingsun, kakang perabu ing Majapahit, mila ratu binetara, ngereh sami ratu, lamun ingsun akirima ing nuwala, dateng perabu Majapahit, menawi datan /33/ kaduga.

Sampun rembag guneman sang ngaji, dateng duta saking Majalengka, duta pinaringan age, pangage kang bagus, mateng Cempa nulya akirima, werni kalung lawan gelang, katur sang ayu, peramasweri Majalengka, pan punika pernah rakane sang ngaji, perabu negara Cempa.

Wus pamita duta Majapahit, maring sang nata ing Cempa punika, tumulya enggal lampahe, datan kawarna ing ngenu, lampahira duta wus perapti, ing negara Majalengka, merek ing sang perabu, matur sarwa awot sekar, Arya Bangah dumateng paduka aji, dhuh gusti kawula dinuta.

Lampah kawula dinuta sang aji, datan angsal ing pamundhut Tuwan, pan /34/ sampun wonten lakine, puteri Cenderasatun, kambil garwa turun Jeng Nabi, nama Ibrahim Asmara, sampun putera telu, lan malih atur kawula, ing paduka rama aji, pan sampun lalis, dene ingkang gumantiya.

Rayi Tuwan kang jumeneng aji, ingkang nama Rahaden Cingkara, punika, puniki wanten kintune, werni gelang lawan kalung, kinon ngaturaken paramesweri, raty ayu ingkang sepah, nama Murtiningngerum, sang nata nuli ngendika, dateng duta, ika aturena peribadi, aja ana wewerta.

Yen kang rama punika wus lalis, poma-poma aja sira wewerta, menawa dadi susahe, Derawati Murtiningngerum, mireng warta ramane wus lalis, lah kebat /35/ sira aturna, dumateng sang ratu, kiriman kang saking Cempa, duta mangkat melebet ing dalem puri, ngaturaken pakiriman.

Sampun katur pakiriman neki, warni gelang lawan kalung ika, sang puteri nampani age, Darawati Murtiningngerum, nulya niba sarwi anjerit, kaget sekehe pawongan, ningali Sang Arum, kang nangis jeroning pura, pan gumerah, kadiya ombaking jaladeri, sang nata tumulya duka.

Arya Bangah ningali puteri, langkung susah sajeroning manah, bakal kadukan gustine, sang nata tumulya melebu, sajerone ing dalem puri, Arya Bangah den acam-acam, bayai ika matur, yen kang rama sampun seda, Berawijaya runtika sejro /36/ ning ati, aningali Ki Arya Bangah.

Angendika nata Majapahit, maring klang garwa, paran pakenira apa kang dadi susahe, anank ingsun sarwi gegulung, anglasar ana ing siti, nulya matur paramaswari, dumateng sang perabu, milane kawula karona rama nata, ing Cempa pan sampun lalis, Berawijaya alon ngendika.

Ika sapa kang mituturi mering sira, rama aji seda, dene tan ana surate, ingkang teka maring ingsun, nuli mitutruni Darwati, boten wnten kang wewerta, nanging janjinipun, rama nata lamun seda gelang kalung, den kirimaken ing mami, punika pertanda nira.

Kuneng wau nata Majapahit, kang kocapa putera kang oneng Cempa, Raja / 37/ Pandhita namane, Raden Rahmat rayinipun, arsa pamit ing rama neki, tan tuwi mering kang uwa, Dewi Murtiningngerum, garwanipun Berawijaya Majalengka, wus kari pan dennya apamit, binektanan punakawan.

Punakawan Aburerah kang nami, anut lampah ngulati tunutan, tan pegat pangabektine, ing siyang kelawan dalu, angabekti maring Yang Widi, kaluta-luta lampahnya, datang manggih perabu, ingkang layar maring Jawa, nulya kesah dumateng Kucing negari, ngulati kang tunutan.

Tan kawarna lampahe neng margi, pan tumeka ing Kucing negara, amanggih tunutan mangke, palwa keci namanipun, perahune juragan Geresik, wus munggah tiyang tetiga, bubar /38/ jangkar sampun, bahita sampun menengah lelayarane sampun angsal pitung wengi, katempuh angin pelahara.

Bahitane darung lampah neki, wus tumeka mahara Kamboja, mahara agung karange, bahita ketemper sampun, aneng karang Kamboja singgih, lunas ing bahita, rusak layare, rinapas raja Kamboja, ingkang ana sejerone palwa keci, palwane nulya binakar.

Putera Cempa kang rinampas singgih, ingkang nama Pangeran Pandhita, rembagan lawan rayine, miwah punakawanipun, bahitane pan sampun eting, binakar raja Kamboja, bocah ingkang telu, wus rembag tiyang tetiga, nulya aken ing wong Kamboja negara, punika ingkang dinuta.

/39/ inuturan duta tingkah neki, oneng palwa duta pamit inggal, tumulya laju lampahe, datan kawarna ing enu, sampun perapta ing Majapahit, wus katur dateng sang nata perabu Majalangu, sang nata nuli ngandika duta, pinangkannya saking ngendi, lan sapa ingkang wewerta.

Duta matur sarwine awot sari, gusti kawula pan tiyang Kamboja, ngaturi wiyose puteri ayu Conderasatun, pan ing Cempa ingkang negari, punika anggadhah putera kekalih jalu, katiga lan punakawan, arsa sohan dumateng paduka aji, punika anitih palwa.

Palwa pecah ana ing jeladri, pan kateper karang ing Kamboja, dipun rampas sedayane, kang wonten sejeroning perahu, datan wonten ingkang kari, karsane raja Kamboja, palwane tinu-tinu, ing mangke putera ing Cempa langkung susah, oneng Kamboja negari, dadi ngabdine sang nata.

Seri Nelemdra natang Majapahit, apan mireng ature ponang duta, kelangkung dene welas, miwah para maswarinipun, sekelangkung dennya ngerdaten, dene sampun mireng warta, saking duta wot satun, tumulya seri nara nata, Berawijaya animbali dateng manteri, ingkang aran Arya Bangah.

Tan adangu Arya Bangah perapti, ing ngarsane perabu Berawijaya, nulya dinawuhan age, Arya bangah ingsun angerungu, putera Cempa anunggang keci, puterane Ni Conderawulan, kalih sami jalu, tetiga lan punakawan, palwanira /41/ ketawang karang jeladeri, ana ing marga Kamboja.

Keci rusak nulya den rampasi, ing sang nata maharaja Kamboja, telas kabeh momotane, palwane nulya tinu, bocah tetiga ginawe ngabdi, kaliyan raja Kamboja, langkung susahipun, kang ika sira sun duta, amunduta mering putera kang kekalih, tetiga lan punakawan.

Anggawaha manteri kang perjurit, kang peryuka ing busana nira, anaha sepuluh bahe, Arya Bangah pamit sampun, sarta gawa perjurit menteri, tan kocapa ing lampahira, Kamboja wus rawuh, nulya katur ing sang nata, angendika, duta pinangkannya pudi, lawan sinten ingkang duta.

Arya Bangah nulya matur aris, ing sang nata maharaja Kamboja, dhuh gusti kawula /42/ wiyose, dinuta mering sang perabu, Berawijaya ing Majapahit, kinon mundhut putera Cempa, keponakannipun, sang perabu Majalengka, kalih pirya tiga punakawan neki, ingkang dados ngabdi tuwan.

Margane nupang palwa keci, palwa pecah kegawang karang, maharaja pernahe, pan tuwan alap sedarum, wadiya nira ana ing keci, sang nata ing Majalengka, langkung sukuripun, dene boten kerem toya bocah tiga ingkang tuwan badhe ngabdi, punika kinon mudhuta.

Duta tita iling alingen ing ngoni, Berawijaya perabu Majalengka, merentah sami rajane, tanah sabrang akeh teluk, mering sang nata ing Majapahit, Banjar Siyem lan Kamboja, pan wus padha twluk, ana dene liyanira / 43/ apan kathah, ingkang paserah balu pathi, ing negara Majalengka.

Sampun regbag guneman sang ngaji, ing Kamboja dateng Arya Bangah, sang nata utusan age, animbali bocah tetelu, tan adangu tumulya perapti, oneng ngarsane sang nata, sarwi awot satun, ujare raja Kamboja, kulup sira pinundhut mering sang aji, perabu agung Majalengka.

Lah miluha kulup sira niki, mering dutane nata Majalengka, anuta saking lakune, putera Cempa awot satun, dateng perabu Kamboja singgih, lajeng matur putera Cempa, kawula miturut, ing karsane Kanjeng Tuwan, pan kawula kawilis yen dados ngabdi, anut saking kersa tuwan.

Arya Bangah pamit mering sang ngaji, ing /44/ Kamboja sarta bocah tiga, wus lepas wahu lampahe, datan kawarna ing ngenu, sampun perapta ing Majapahit, wus katur seri nara nata, bocah ingkang telu, paramaswari Majalengka, langkung terisna, remen dennira ningali, dumateng putera ing Cempa.

Berawijaya nata Majapahit, langkung asih mering putera Cempa, den anggep puterane dhewe, apa barang kang jinaluk, Berawijaya iku maringe, ananging putera ing Cempa, susah manahipun, dene wong Majalengka, agamannya punika pan meksih kapir, tan anut agama islam.

Putera Cempa bekti ing Yang Widi, titingalan wong ing Majalengka, pan padha gumuyu kabeh, ujare wong Majalangu, bodho /45/ temen bocah puniki, madhep ngulon bocah tiga cangkeme celathu, tangane angakep dhsdha, tan adangu dhengkule dipun pijeti, tumulya angabung kelasa.

Nulya ana wong tuwa sawiji, mara ngucap aja sira cacad ya ika nyembah dewane, gustine bocah tetelu, nanging sira tan melu derbeni, dewa ingkang sinembah, nanging bocah ika, mulane aja sira nacad, ing manusa anyembah ing dewa neki, datan padha pertingkahnya.

Nulya ana wong anom datenge, mar ngucap mering putera Cempa, ya ika kurang pikire, babi gurih datan ayun, kodhaok kokang datan binukti, amilih daginge ameda ambune aperengus, ananging putera ing Cempa, datan duka maring bocah /46/ Majapahit, mila meksi sami nomnoman.